قدرت بیان کودکان (قسمت اول)

کودکی که می گوید: «من نمیدانم آن را چگونه توضیح بدهم» به مشکلات زبانی مربوط به توالی سازی، ارجاع و واگرایی مبتلاست.
 
بعضی از کودکان، حتی آنهایی که توانایی هوشی متوسط یا بالاتر دارند، نمی دانند چیزهایی را که می خواهند توضیح دهند، از کجا شروع کنند. برای آنها گفتن یک داستان یا تعریف اتفاقهایی که دیروز رخ داده، دشوار است. ناتوانی در سازماندهی منطقی افکارشان، در آنچه می گویند و می نویسند، تأثیر می گذارد. کودکان مبتلا به مشکلات زبان بیانی، به طور مشخص در انجام این نوع تکالیف هر چند از نظر مهارت گفتار و دستور در سطح عادی باشند، مشکل دارند.
 

مشکلات توالی سازی Sequencing Problems

توالی، به قرار دادن عناصر در جای صحیح خود اشاره دارد. مشکلات توالی به شکلهای مختلف می تواند ظاهر شود. بعضی کودکان، دارای مشکل توالی در صداها هستند. بنابراین، وقتی می خواهند کلمه ای را هجی کنند، در شکل دهی صداها به صورت متوالی یا نوشتن آنها با ترتیب و توالی، مشکل دارند.
 
مشکلات توالی سازی تاتیانا مربوط می شود به کنار هم قرار دادن کلمات (زبان) به صورت منظم و منسجم که نشانگر فرایند تفکر منطقی باشد. کودکانی که در موقع صحبت کردن، مشکلات توالی سازی را نشان می دهند، ممکن است همراه با دیگر مسائل مربوط به توالی سازی، در توانایی آنها برای عملکرد موفقیت آمیز در مدرسه تداخل ایجاد نماید. اغلب این مشکلات بخشی از یک منظومه بزرگتر از نقایص سازماندهی مربوط به ناتوانی یادگیری زبان می باشد.کودکانی با مشکلات جدی دامنه توجه، اغلب در انجام تکالیفی که لازمه اش ترتیب و توالی است مشکل دارند، زیرا نمی توانند فکرشان را درباره یک چیز در مدت زمان طولانی به طور سازمان یافته حفظ کنند.قابلیت خواندن تاتیانا بسیار خوب است. مشکل او جزئی تر است. بنابراین، به راحتی می تواند بر طرف شود. او در موضوعات دیگر از قبیل هنر، ریاضی، بهتر است زیرا در این کلاسها، نیاز زیادی به نوشتن و صحبت کردن ندارد.
 
به طور مشخص، بیشتر کودکان «عادی» پیش دبستانی، در تکالیف مربوط به ترتیب و توالی سازی مشکل دارند. حتی چنانچه فیلمی را در طول یک یا چند هفته ۲۵ بار دیده باشند، چیزی بیشتر از این به شما نخواهند گفت: «پسر کوچولویی گم شده بود و آنها در مهمانی بودند و آن خیلی مسخره بود»! وقتی کودکان به کلاس اول و دوم می رسند، مغزشان نسبت به ترکیب هوشیارتر می شود، مانند چپ راست، شروع و پایان، اول، دوم و سوم. داستانها از یک نظم شروع، میانه و خاتمه برخوردار هستند. موقعی که چنین مفاهیم و تکالیفی. به صورت تکالیف ویژه به کودک ارائه می شود، مشکل بیش از پیش خود را نشان میدهد.
 
این یکی از دلایلی است که باعث می شود این نوع مشکل به صورت مشخص در سنین بالاتر تشخیص داده شود. یک کودک با مشکل توالی سازی زبان، می تواند بخشهایی جزئی و قطعه هایی از داستان، شخصیت اصلی یا بخش دلخواهی که اغلب از نیمه داستان شروع کرده و به شکلی منظم و منطقی به شما توضیح دهد که چه اتفاقی افتاده است. حتی در ۱۰ سالگی، یکی از دلایلی که چرا تاتیانا ممکن است در نوشتن یک کلمه در موقع یادداشت برداری در کلاس دچار تعلل شود، این است که نمی داند داستان از کجا شروع می شود. او ابتدا باید چه بگوید؟
 
کودکانی با مشکلات جدی دامنه توجه، اغلب در انجام تکالیفی که لازمه اش ترتیب و توالی است مشکل دارند، زیرا نمی توانند فکرشان را درباره یک چیز در مدت زمان طولانی به طور سازمان یافته حفظ کنند. ذهن آنان از موضوعی به موضوع دیگر می پرد و هرگز این اجازه را پیدا نمی کنند که عناصر را با ترتیب و توالی در جای خود قرار دهند.
 
بیشتر اوقات نگاه کردن به تصاویر در یک نظم منطقی، به کودک کمک می کند افکارش را سازماندهی کند. اما وقتی از کودکتان می خواهید در مورد اتفاقی که امروز در زمین بازی مدرسه رخ داده برای شما صحبت کند، دیگر تصاویر آن واقعه عملا در دسترس نیست تا بتوان از آن برای سازماندهی افکار وی استفاده کرد. مشکلات ترتیب و توالی سازی، کودکان را نیز همانند بزرگسالان به صورت خاص و برای مدت زیادی درگیر می کند. همانند بسیاری از مشکلات زبان، درمان می تواند در اصلاح و بهبودی مهارتهای مذکور به کودک شما کمک کند، اما نباید انتظار رفع کامل آن را داشته باشید.
 

مشکلات ارجاعی

خواهرم و مادرم روز سه شنبه به خرید رفتند، اما او چیزی نخرید. چه کسی چیزی نخرید؟ برمبنای این جمله، ارائه پاسخ برای وی سخت است. مهارتهای ارجاعی Referential Skills به شنونده کمک می کند تا بفهمد شما درباره چه کسی یا چه چیزی صحبت می کنید. کودک با ضعف در مهارتهای ارجاعی از تعداد زیادی از ضمایر شخصی (او، آن، آنها و...) و ضمایر نامعین (این، آن و...) در هنگام گفتار استفاده می کند. مهارتهای ارجاعی، یکی دیگر از اجزای زبان بیانی است که برای قابلیت کودک در برقراری ارتباط متقابل راحت با دیگران، اهمیت دارد. همانند مهارتهای توالی سازی، مهارتهای ارجاعی معمولا هنگامی که کودکان به کلاس اول و دوم می رسند، تحول یافته است. همچنین، ضعف در مهارتهای ارجاعی می تواند با درمان زبان و گفتار بهبود یابد، اما ممکن است به کار کردن در دیگر زمینه های مهارتهای زبانی که به مرور زمان فعال می شود و تحول می یابد، نیاز باشد.
 

مشکلات زبان واگرا

در مورد این تصویر، «هر چه می توانی برایم بگو». برای بسیاری از کودکان مانند تاتیانا، ارائه چنین تکالیفی که پاسخ مشخصی ندارد، مشکلاتی را به همراه دارد. اما اگر من همان تصویر را به تاتیانا نشان بدهم و از او بخواهم به من بگوید این خانم در حال انجام دادن چه کاری است، مطمئنم جواب مرا به راحتی خواهد داد. در تکالیفی که از کودک خواسته می شود در مورد یک موضوع یا یک چیز کلی - مانند تصویری که به آن اشاره شد - صحبت کند، این نوع تکالیف، «تکالیف زبان واگرا» نامیده می شود. تاتیانا ممکن است در مورد شکل دهی آنچه در آن تصویر مهم است، مشکل داشته باشد. او ممکن است در مورد جزئیات پیرامون تصویر مانند پرواز پرنده در بالای سر و حرکت یک اتومبیل آبی رنگ در جاده صحبت و به شعله های آتش واقع در وسط تصویر اشاره کند.
ادامه دارد..
 
منبع: مشکلات گفتاری، زبانی و شنیداری کودکان، پاتریسا هاماگوچی، نادر باقری،علی غنایی، چاپ اول، انتشارات آستان قدس رضوی، مشهد 1390